El litijum Za samo nekoliko godina, od relativno nepoznatog elementa postao je jedan od najvažnijih strateških resursa na svijetu. Njegova posebna svojstva, kao što je sposobnost skladištenja velikih količina energija, postavili su ga u središte nekoliko ključnih industrija koje žele smanjiti svoju ovisnost o njima nafta. Litijum nije samo vitalan za modernu tehnologiju, već je i osnovni stub za obnovljive energije I to elektromobilnost.
Značaj litijuma u globalnoj ekonomiji
Litijum je stekao značajnu važnost zbog sve veće potražnje u svetu tehnološka industrija, posebno u proizvodnji baterije litijum-jonski za elektronske uređaje i, posebno, za električna vozila (VE). Globalna energetska tranzicija učinila je ovaj element osnovnim stubom za automobilsku industriju, koja nastoji da smanji emisiju CO2 kroz usvajanje čistijih tehnologija.
Rastuća potražnja je posljednjih godina skočila cijene litijuma. U 2021. i 2022. umnožili su se skoro devet puta, vođeni rastom elektromobilnost i obnovljive energije. Prema Međunarodnoj agenciji za energiju, potražnja za litijem bi se mogla povećati za 42 do 2040. prema scenariju održivog razvoja.
Svojstva i primjena litijuma
Litijum je najlakši od svih metala i ima visoku specifičnu toplotu, što ga čini idealnim elementom za skladištenje energije. Neophodan je u:
- Litijum-jonske baterije, koji su neophodni za elektronske uređaje kao što su laptopi, mobilni telefoni, kamere i prenosivi električni alati.
- Električna i hibridna vozila. Automobili sa litijumskim baterijama ne emituju CO2 tokom upotrebe, doprinoseći smanjenju globalnih emisija i promovisanju održive mobilnosti.
- Medicina i keramika. Iako manje vidljivi, spojevi litija se također koriste u proizvodnji keramike otporne na toplinu i u liječenju bipolarnih poremećaja.
Budućnost ovog minerala se i dalje istražuje, a očekuje se da će se njegova upotreba nastaviti širiti u novim industrijskim primjenama.
Svjetske rezerve litijuma
u svetske rezerve litijuma koncentrirani su u pustinjama i sušnim područjima Južne Amerike, posebno u Litijumski trougao, koju su formirale Bolivija, Argentina i Čile. Ovaj trokut je dom za otprilike 56% svjetskih resursa litijuma. Osim toga, druge važne zemlje u smislu rezervi uključuju Kinu i Australiju.
Od južnoameričkih zemalja, Bolivija ima najveću neiskorištene rezerve. Čile je, s druge strane, drugi najveći proizvođač u svijetu, sa značajnim učešćem na globalnom tržištu litijuma. U manjoj mjeri, Argentina se etablirala kao igrač u nastajanju, značajno povećavši svoju proizvodnju posljednjih godina.
Litijum se uglavnom dobija iz dva izvora: salamura (u solanama) y tvrdi kamen (pegmatiti). Naslage slanice nalaze se u solanama Južne Amerike, dok u Australiji prevladavaju pegmatiti.
Prema najnovijem izvještaju američkog Geološkog zavoda, Čile koncentriše 41% svjetskih rezervi, dok Australija ima 25,4%, a Argentina 9,8%. Manje količine litijuma također ima u Brazilu, Meksiku, Peruu i drugim zemljama.
Ekstrakcija i uticaj na životnu sredinu
Dok je litijum od vitalnog značaja za prelazak na zelenu ekonomiju, njegovo vađenje nije bez kontroverzi, posebno kada je u pitanju njegov uticaj na životnu sredinu. Ekstrakcija litijuma iz solana koristi velike količine vode, izuzetno vrijedan resurs u aridnim područjima gdje se nalaze nalazišta. Na mjestima kao što je Salar de Atacama (Čile), do 21 milion litara vode dnevno samo za proizvodnju litijuma. To je uzrokovalo probleme s nedostatkom vode u lokalnim zajednicama i utjecalo na biodiverzitet, uključujući ugrožene vrste poput flamingosa.
Druga metoda ekstrakcije je iz tvrdih stijena (pegmatita), ali ova metoda je energetski intenzivnija i također stvara više emisija stakleničkih plinova. Za poređenje, ekstrakcija litijuma iz solana emituje približno 7,8 puta manje stakleničkih plinova nego vađenje tvrdih stijena.
Od ključne je važnosti za implementaciju strožim propisima kako bi se minimizirao ekološki uticaj industrije litijuma. U tom smislu, ECLAC izvještaj naglašava potrebu za uspostavljanjem regulatornih okvira koji garantuju društvenu i ekološku održivost ovih projekata.
Litijumski trougao i njegov budući potencijal
Tzv Litijumski trougao Grupira Argentinu, Boliviju i Čile, pozicionirajući se kao najvažniji region u pogledu resursa litijuma. Ove tri zemlje koncentrišu više od 62 posto svjetski resursi litijuma, dajući im ključnu ulogu u razvoju globalne zelene ekonomije.
U tom kontekstu, dok je Čile decenijama vodio proizvodnju, Argentina je nedavno doživjela procvat svog izvoza, dostižući rekordne brojke, a Bolivija ima najveći neiskorišćeni potencijal, iako se suočava sa izazovima u pogledu infrastrukture.
Vlade ovih zemalja promovišu održiviji modeli ekstrakcije i veće učešće njihovih ekonomija u lancu vrednosti litijuma. U Čileu, na primjer, postoji tranzicija sa privatizovanog modela na jedan od javno-privatnu saradnju, dok u Argentini svaka provincija posebno pregovara o ugovorima i stopama eksploatacije.
Globalno tržište litijuma
Globalnim tržištem litijuma posljednjih godina dominiraju Australija, Čile, Argentina i Kina. Što se tiče potražnje, većina dolazi iz azijskih zemalja Kina, Južna Koreja i Japan glavni uvoznici litijuma.
Upotreba litijuma porasla je sa otprilike 25 tona 1900. godine na više od 100.000 tona u 2021. Uz projekcije rasta koje procjenjuju proizvodnju od 400.000 tona do 2030, industrija litijuma je pozicionirana kao jedna od najvažnijih za budući globalni razvoj.
Između 2021. i 2022. godine, a eksponencijalni rast cijena litijuma, množeći njegovu vrijednost nekoliko puta. To je značilo značajno povećanje izvoza iz zemalja kao što su Argentina i Čile.
Predviđa se da će potražnja za litijumom nastaviti da nadmašuje ponudu u narednim godinama. Ovakva situacija će izvršiti pritisak na proizvođače da prošire svoje poslovanje, a na vlade da uspostave propise koji balansiraju ekonomski razvoj s poštovanjem životne sredine i lokalnih zajednica.
Litijum se pojavio kao jedan od najvažnijih strateških resursa 21. veka. Njegova ključna uloga u energetskoj tranziciji i elektromobilnosti čine ga ključnim elementom održivog razvoja. Međutim, njegovo vađenje predstavlja društveno-ekološke izazove koji se moraju hitno riješiti kako bi se osiguralo da ovaj mineral doprinosi globalnom razvoju bez ugrožavanja dobrobiti zajednica i okoliša.